Blog

Niekiedy na siłę promuje się miejsca, które niewiele mają do zaoferowania, a ignoruje te, które potrafią opowiedzieć naprawdę zajmujące historie. Może i dobrze, gdyż nigdy nie zadepczą ich tłumy turystów. Lubię odkrywać obszary, niegdyś odgrywające znaczącą rolę w dziejach, a dzisiaj pozostające wyłącznie prowincją. Uroczą, ale zawsze prowincją. Taką, jak ziemia przedborska, leżąca w zapomnieniu gdzieś na krańcach województwa łódzkiego. Przed wiekami działa się tutaj historia, po której pozostały ruiny dwóch zamków, kilka porywających opowieści oraz tabliczka pamiątkowa informująca, że w Przedborzu narodziła się Łódź.

Dwa zamki

Florain Szary z Majkowic, chociaż był rycerzem, nie miał łatwego życia. Sąsiad, Nikosz  Bąk rezydujący w pobliskiej Bąkowej Górze parał się zbójectwem i sprawiał mnóstwo kłopotów. Jednak prawdziwe nieszczęście nastąpiło, gdy obaj panowie zaczęli się ubiegać o względny pięknej białogłowy. Panna przychylność okazała Florianowi, czego zbój Bąk nie mógł puścić płazem. Finał zatargu znalazł miejsce w czasie bitwy pod Płowcami, gdzie po raz pierwszy polskie rycerstwo spuściło manto Krzyżakom. Floriana Szarego trafiły w bebechy trzy krzyżackie włócznie i gdy tak leżał sobie na pobojowisku przytrzymując rękoma wypływające wnętrzności, nadjechał król Władysław Łokietek. W tej uroczej scenerii Florian opowiedział władcy, że bardziej niż włócznie w brzuchu martwi go mściwy sąsiad. Łokietek przejęty męstwem i hartem ducha rycerza sowicie go wynagrodził, nadał, bardzo stosowny do sytuacji, herb Jelita (trzy włócznie na czerwonym polu) oraz surowo ukarał niegodziwca Bąka… przenosząc go pod Sandomierz.

Historię opisał w swoich kronikach Jan Długosz, a potem w powieści Jelita Józef Ignacy Kraszewski. Floriana Szarego, jako swojego przodka uznawali Zamoyscy pieczętujący się herbem Jelita. Przetrwały też ruiny zamków obu adwersarzy. Większe wrażenie robią te w Majkowicach, natomiast Bąkowa Góra oferuje szerszy wachlarz atrakcji. Oprócz wspomnianych ruin, także rozległe widoki na całą okolicę, najpiękniejszą aleję wierzbową, jaką w życiu widziałem, barokowy kościół w którym kiedyś proboszczem był brat Józefa Ignacego Antoni Kraszewski oraz barokowy dwór…

Dwór w Bąkowej Górze

Właścicielem dworu był Adam Małachowski, krajczy wielki koronny, zaliczany przez współczesnego mu Jędrzeja Kitowicza do jednego z czterech największych pijusów Rzeczpospolitej. W Opisie obyczajów… takie wystawił mu referencje:

„Tego możno nazwać zabójcą ludzkiego zdrowia, wielu albowiem ludzi zalanych winem poumierało, niektórzy nawet w jego domu, zasnąwszy raz na zawsze snem śmiertelnym.”

Adam Małachowski miał na stanie kielich półgarcowy z podpisem corda fidelium (serca wiernych). Używał go na powitanie każdego, kto pierwszy raz przybywał do Bąkowej Góry. Pełny po brzegi kielich należało wypić jednym duszkiem. Nieszczęśnikowi, któremu cokolwiek w naczyniu pozostało, napełniano kielich ponownie. Ceremonia trwała do czasu, aż gość nie wypił całości lub nie zwalił się nieprzytomny z nóg. Sam Kitowicz uciekł z Bąkowej Góry bez czapki, konia oraz szabli, które w zastaw musiał zostawić, „pod pretekstem pilnej potrzeby, której wymieniać nie należy”. Nikt nie dał rady Małachowskiemu, za wyjątkiem pewnego skromnego braciszka z zakonu bernardynów… Pijaństwo nie przeszkodziło, ba, wręcz pomogło właścicielowi Bąkowej Góry w karierze politycznej. Wielokrotnie posłował na sejm, którego kilka razy był marszałkiem. Godny to patron obecnej klasy politycznej.

Miejsce, gdzie królowie bywali i narodziła się Łódź

Siedem kilometrów na południe od Bąkowej Góry leży niewielkie miasteczko nad Pilicą, niegdyś zacny i poważany gród goszczący koronowane głowy. Kazimierz Wielki nadał Przedborzowi, bo o nim mowa, prawa miejskie, wzniósł murowany zamek oraz kościół, namiętnie polował w okolicznych lasach. Ta namiętność skończyła się fatalnym upadkiem z konia i śmiercią kilka tygodni później. Władysław Jagiełło właśnie w Przedborzu w 1423 r. nadał prawa miejskie Łodzi. Z dawnej świetności prawie nic się nie ostało. Królewskie wizyty w miasteczku pamięta jedynie gotycka wieża kościoła św. Aleksego oraz kilka kamieni, jakie pozostały z zamku.

Ziemia Przedborska w muzeum

O przeszłości regionu nie pozwala zapomnieć twórca Muzeum Ludowego Tadeusz Michalski – nauczyciel, poeta, bioenergoterapeuta. Postać barwna, oryginalna i mocno ekscentryczna. Ziemia przedborska do takich postaci ma wyjątkowe szczęście. Muzeum, a właściwie mini skansen, mieści się w budynku dawnej karczmy. Jak skromnie twierdzi jego dyrektor, jest to „jedno z piękniejszych muzeów w Polsce”. Na pewno nie występuje tu ukochana przez rzesze polskich muzealników lista zakazów, nakazów i gróźb. W tym muzeum można wszędzie siadać, dotykać eksponaty i, o zgrozo, robić zdjęcia nawet z lampą błyskową. Na niewielkiej przestrzeni koegzystują ze sobą kolekcje świętych obrazów, z pamiątkami po znachorach, partyzancki bunkier, z dawnym sklepem żydowskim, narzędzia rolnicze i warsztaty rzemieślnicze. Nic nie leży tutaj przypadkowo, każde miejsce jest zaaranżowane tak, aby opowiedzieć swoją historię. Ciekawą historię.

Ziemia Przedborska to też góry i dojo

Przedbórz nie zawsze miał szczęście do obcych nacji. Szwedzi spalili zamek kładąc kres świetności miasta, dzieła dokończyli Niemcy paląc piękną synagogę i mordując większość mieszkańców. Japończycy…, no właśnie Japończycy nie tylko niczego nie zniszczyli, lecz wsparli budowę dojo dla karateków. Miejsce zostało wybrane znakomicie…

Na południe od Przedborza rozciągają się tereny, jak na łódzkie niemalże wysokogórskie. Tam znajduje się najwyższe naturalne wzniesienie w województwie – szczyt Fajna Ryba. Ta potężna turnia liczy sobie aż 347 m n.p.m! Nie ma się co śmiać, to i tak dwa razy więcej niż wierzchołek najwyższej góry Dani (ok. 172 m n.p.m.). Miejscowości wokół Fajnej Ryby noszą odpowiedzialne nazwy Góry Mokre, Góry Suche, a jak trafi się jakaś wieś, to nie jest ona w żadnym wypadku, mała czy nowa, tylko wyłącznie stara. Właśnie w Starej Wsi powstało Centrum Japońskich Sportów i Sztuk Walki, kompleks budynków pięknie wkomponowanych w krajobraz. Tutaj, w ramach resocjalizacji, powinno się zsyłać inwestorów i projektantów przeróżnych hoteli typu Gołębiewski, większości współczesnych kościołów i nowobogackich rezydencji oraz innych „tfórców” makabry architektonicznej. Kosząc trawniki i grabiąc liście (nic bardziej skomplikowanego nie można im powierzyć), może nasiąkneli by atmosferą tego miejsca?

Rezerwat i kamieniołom

Ziemia przedborska ma swoich strażników, rycerzy św. Jadwigi. Śpią pod górą Chełmo. Wzniesienie, kiedyś było znaczącym ośrodkiem pogańskim, na szczycie mieściło się grodzisko, teraz jest tam rezerwat. Od strony południowej pną się ściany kilku, nadal eksploatowanych, kamieniołomów. Typowo polskie podejście do rezerwatu – pół góry pod ochroną, drugie intensywnie użytkowane. Rycerze pod górą muszą mieć twardy sen, jeżeli łomot ciężarówek targających kamienny urobek ich nie zbudził. A może śpią tak twardo, gdyż dobrali się do trunków, jakie mogły pozostać po imć Małachowskim? Nie na darmo podania ludowe głoszą, że góry Chełmo i Bąkową łączy tajemniczy tunel…

Ziemia Przedborska – podsumowanie

Dwa zamki, trzy góry, po jednym dworze, muzeum i dojo, to chyba wystarczająca liczba atrakcji, jak na weekend? Mógłbym jeszcze pisać o arianach i ich zrujnowanym zborze w Łapczynej Woli, o Janie Chryzostomie Pasku, który w nieistniejącym już dworze w Rączkach podobno hodował niezwykle mądrą wydrę Robakiem zwaną, o…, lecz i tak zapewne bym nie wyczerpał tematu. Niech coś pozostanie do odkrycia… Ziemia Przedborska czeka 🙂

Kto jest zainteresowany tematyką ciekawych miejsc w pobliżu Łodzi zapraszam do czytania o testowaniu Kolei Aglomeracyjne na wyjeździe do Zgierza, Sieradza, wyprawie do Łęczycy oraz zwiedzaniu Piotrkowa Trybunalskiego 🙂