Blog

Obudziło mnie słońce. Zapowiadał się pogodny dzień. Miła odmiana po wczorajszych mżawkach, ulewach, siąpieniu oraz wszystkich innych odmianach deszczu. Otworzyłem okno na oścież, odetchnąłem świeżym powietrzem i wsłuchałem się w ciszę. Nic, żadnych odgłosów, nawet z oddali. Dawno już nie mieszkałem na takim odludziu.

Wrażenie bycia na końcu świata dopełniły szosy, którymi wczoraj przyjechaliśmy. Wąskie, kręte i gęsto przetykane lichymi mostkami.

–  Proszę pana – machnęła ręką gospodyni – Teraz to jest luksus! Dwa lata temu, zanim zrobili remont, wtedy to było ciężko, ale przecież jakoś jeździliśmy!

Zapewne dwa lata temu bym tu nie dotarł. Niewielki, zagubiony gdzieś wśród wzgórz nad Sanem Ulucz, przed wojną był całkiem sporą miejscowością liczącą przeszło trzy tysiące mieszkańców. Aż ciężko to sobie wyobrazić!

Ale skąd pomysł na Ulucz, dlaczego ziemia sanocka? Mógłbym opowiadać o przyrodzie, przepięknej dolinie Sanu, cerkwiach i innych zabytkach, lecz niemały wpływ na wybór miejsca miały książki, w których zaczytywałem się, gdy byłem młodym chłopakiem. Opowieści o dzielnym i prawym staroście Piotrze Wolskim, który usiłował strzec prawa i porządku w rejonie słynnym z prywatnych wojen i gwałtownych waśni… Takim ówczesnym szeryfie…

Polski eastern, czyli najburzliwszy region Rzeczpospolitej

W 1903 roku ukazuje się drukiem świetna książka „Prawem i lewem” autorstwa znanego historyka Władysława Łozińskiego. Świetny opis życia społecznego w województwie ruskim w pierwszej połowie XVII wieku. Oparty na materiałach sądowych, więc na kartach książki roi się od przemocy, porwań, waśni i wojen. Mnie zainteresowały rozdziały poświęcone dawnej ziemi przemyskiej, w skład której wchodziły też Sanok i Rzeszów. A ziemia ta: „(…) Osławioną była w całej Polsce jako widownia szalonych wybryków, tragicznych zajść i najuporczywszych, najkrwawszych wojen prywatnych, a reputacyja ta nie była już wtedy nową, sięgała w daleką przeszłość. (…) wyrobił się obyczaj krwawej, dziedzicznej zemsty, istny rodzaj vendetty włoskiej, zabijano się wzajemnie, mścił się brat za brata, krewny za krewnego, przyjaciel za przyjaciela, a ta zemsta wywołując znowu zemstę doprowadzała niekiedy aż do wytępienia obu wrogich sobie rodzin”.

Prawdziwy Dziki Zachód, czy Włoskie południe. Były to ziemie na których swe niecne uczynki popełniał Stanisław Stadnicki z Łańcuta, Diabłem zwany. Z okolic Ulucza wywodził się Jacek Dydyński, zwany Jackiem nad Jackami, który swoją niezawodną szablę wynajmował zwaśnionym stronom…. Obszerne dzieło Łozińskiego inspirowało wielu powieściopisarzy. Mnie uwiodły książki Józefa Hena – „Crimen” oraz „Przeciw diabłom i infamisom” (na podstawie tej ostatniej nakręcono serial „Rycerze i rabusie”). Książki tę przeczytałem niezliczoną ilość razy. Do dzisiaj trzymam na półkach niemal na śmierć zaczytane egzemplarze. Nic dziwnego, że chciałem przemierzyć szlak „Prawem i lewem” wytyczony w okolicach Sanoka i wyobrazić sobie, jak niegdyś wyglądała ta ziemia, zamieszkała przez gwałtownych i skorych do zwady ludzi.

Kogo nie pociągają chłopięce powieści przygodowa i barwna historia Rzeczpospolitej szlacheckiej może udać się w podróż, korzystając ze…

… szlaku ikon ziemi sanockiej (kolor niebieski)

Starych drewnianych cerkwi w okolicy nie brakuje. Dla człowieka z centralnej Polski, gdzie podobnych zabytków się nie spotyka, jest to niewątpliwa gratka. Jednak radziłbym zachować umiar. Zaplanowałem wizytę w sześciu cerkwiach i… pod koniec dnia miałem ich już serdecznie dość. Dlatego proponuję wybrać najwyżej trzy. Przede wszystkim w Uluczu, a potem w Dobrej Szlacheckiej i na koniec w Siemuszowej.

Ta w Uluczu uchodzi za jedną z najstarszych i najpiękniejszych w Polsce. Aby ją zobaczyć należy wspiąć się na niewielkie, ale strome wzgórze. Można się zasapać. Niegdyś było to miejsce obronne, widać jeszcze resztki wałów otaczające nieistniejący już klasztor Bazylianów. Zawieruchę dziejową przetrwała wyłącznie cerkiew. Jej bezpośrednie otoczenie wzięły w posiadanie krzewy i wysokie trawy, przez co całość wygląda dziko i tajemniczo. Nie wchodziłem do wnętrza świątyni, lecz zainteresowani mogą poprosić o otwarcie cerkwi w domu znajdującym się na początku wioski (jest dobrze oznaczony i widoczny z drogi).

Do Dobrej Szlacheckiej warto pojechać ze względu na ciekawą dzwonnicę, natomiast Siemuszowa jest pięknie położona na odkrytym wzgórzu. Tuż obok, na starym drzewie założyły gniazdo bociany. Bardzo malowniczy widok

Góry Słonne

Całą dolinę Sanu otaczają kopulaste wzniesienia porośnięte drzewami, czyli Góry Słonne. Pagórki wyglądają niewinnie, postanowiliśmy więc zrobić lekką wycieczkę na Orli Kamień (szlak zaczyna się w pobliżu skansenu w Sanoku). Miły spacerek okazał się wymagającym podejściem. Zmachałem się bardziej niż w Bieszczadach na połoninie Wetlińskiej. Gdy wreszcie ciężko dysząc stanąłem pod Orlim Kamieniem, przetruchtał obok mnie biegacz, a chwilę później przemknął rowerzysta. Obaj nie wyglądali na spoconych i zasapanych. Czyżby gdzieś zagubiła się moja żelazna kondycja?

Same Góry Słonne, jak na mój gust, zbyt mocno zarosły. Nawet punkty widokowe, nie oferują widoków. Szkoda. A wystarczyłaby niewielka wycinka, maksymalnie 15-20 drzew, aby podnieść atrakcyjność szlaków i przyciągnąć turystów. Przyroda, by nie straciła, a człowiek by zyskał.

Najpiękniejszy skansen w Polsce

Skansen w Sanoku reklamuje się jako największy i najpiękniejszy w Polsce. Nie mnie oceniać prawdziwość tych słów, gdyż mam do niego ogromny sentyment. Przed wielu, wielu laty był to pierwszy skansen, który w życiu zwiedziłem. Obecnie skanseny w Polsce rozmnożyły się niepomiernie, co nie wyszło im na dobre. Wszystkie zbudowane są według jednego, powtarzającego się wzorca, niemal każdemu brakuje pomysłu na to, jak się wyróżnić.

W Sanoku ciekawym rozwiązaniem jest pieczołowicie odtworzony Rynek Galicyjski. Można przenieść się w czasie do nie aż tak odległej przeszłości. Zajrzeć do szewca, fryzjera, krawca, czy apteki. Posłuchać kataryniarza. Chociaż skansen zwiedzaliśmy w deszczu, nie narzekałem na pogodę. Dzięki niej, mimo weekendu, było pusto, nikt nie wpychał się przed kadr obiektywu.

Ziemia Sanocka – ruiny i punkty widokowe

Uwielbiam oglądać okolicę z lotu ptaka, dlatego zawsze szukam punktów widokowych. Te w Górach Słonnych lekko mnie rozczarowały, lecz później było już tylko lepiej. Ruiny zamku Kmitów na górze Sobień może nie prezentują się okazale, natomiast panoramy nic nie przesłania. Najpiękniej jednak jest w Zagórzu, na wzgórzu Mariemont, gdzie znajdują się ruiny klasztoru Karmelitów. Początkowo wcale nie mieliśmy zamiaru się tam wybierać, ale zostało trochę czasu, byliśmy w pobliżu, więc czemu nie skorzystać?

Już sama droga do klasztoru, którą trzeba przebyć pieszo, oferuje piękne widoki. Na górze jest jeszcze ładniej. Same ruiny są bardzo malownicze, a panorama, której nic nie przesłania, robi wrażenie. Gdy wejdzie się na wieżę widokową, zlokalizowaną w jednej z kościelnych wież, można podziwiać całe Pogórze Sanocko-Turczańskie oraz część Bieszczad. Jeżeli miałbym wskazać jedno, jedyne miejsce warte zobaczenia na ziemi sanockiej, bez wątpienia wybrałbym ruiny klasztoru.

Ziemia Sanocka – podsumowanie

Ziemia sanocka zaspokoiła moją potrzebę doświadczenia dzikości. Muszę tu kiedyś wrócić z rowerem – trasy nie wydają się zbyt wymagające, ruch samochodowy niewielki, a krajobrazy przepiękne. Dla turysty rowerowego miejsce niemal idealne, szkoda, że aż tak daleko od Łodzi.