Blog

Nie wiem, czy znalazłbym wielu miłośników codziennego poruszania się komunikacją miejską, ale czy stare tramwaje nie mają w sobie dużo uroku? Drewniane siedzenia, ręczne kasowniki, skórzane uchwyty wywołują uczucie nostalgii za dawnymi czasami. Przejazd zabytkowym tramwajem, może być równie ekscytujący, jak podróż pociągiem retro. Jak na razie tramwaje ciągle pozostają w głębokim cieniu znacznie popularniejszych kolejek wąskotorowych i skansenów kolejowych.

Jeżeli chcesz poznać świat starych tramwajów, to koniecznie musisz przyjechać do Łodzi. Zapewniam, że atrakcji „tramwajowych” wystarczy na cały dzień. Jeżeli zabierzesz ze sobą dzieci, będą zachwycone. Pamietaj, że jest to atrakcja tylko sezonowa (czerwiec-wrzesień). Na końcu artykułu zamieściłem linki do najważniejszych łódzkich stron tramwajowych. Znajdziesz tam wiele ciekawostek oraz informacji praktycznych. 

Towarzystwo Miłośników Starych Tramwajów

Zabytkowy tabor łódzki miał to szczęście, że już w 1981 r. powstało Towarzystwo Miłośników Starych Tramwajów. Miłośnik potrafi poświęcić czas i pieniądze na swoją pasję. I właśnie dzięki tej pasji możemy dzisiaj oglądać ponad 30 zabytkowych pojazdów, które zostały uratowane przed zezłomowaniem lub odzyskane z okolicznych działek, gdzie służyły jako domki letniskowe, werandy, czy budynki gospodarcze. Dzięki tej pasji funkcjonują oba łódzkie muzea.

Historia tramwajów w Łodzi

W Łodzi nigdy nie powstał tramwaj konny, tylko od razu uruchomiono elektryczny. Był to pierwszy elektryczny tramwaj na ziemiach dawnej Kongresówki. Inauguracyjny, uroczysty przejazd miał miejsce dokładnie 23 grudnia 1898 r. Niestety, równie szybko doszło do pierwszego wypadku, bo już 28 grudnia tramwaj uderzył w dorożkę i ją przewrócił. Poturbowanego dorożkarza zabrano do szpitala.

Wypadki, a nawet zastrzelenie w tramwaju Juliusza Kunitzera, zwanego ojcem łódzkich tramwajów, nie zatrzymały dynamicznego rozwoju tego środka transportu. Na początku XX w. tramwaje jeździły nie tylko po Łodzi, ale docierały też do kilku sąsiednich miejscowości.

Warto zwrócić uwagę na rozstaw szyn łódzkich tramwajów – wynosi on 1000 mm i jest dość wąski. W większości aglomeracji stosuje się rozstaw 1435 mm

Muzealna Zajezdnia na Brusie – tam mieszkają zabytkowe łódzkie tramwaje

Znajduje się na obrzeżach miasta, tuż przy granicy z Konstantynowem. Tak, jak większość łódzkich atrakcji tramwajowych jest dostępna tylko sezonowo – czyli od kwietnia do września i tylko w niektóre niedziele oraz święta (1-2 razy w miesiącu). Szkoda, że tak rzadko, ale muzeum opiekują się społecznicy, a miasto jakoś nie kwapi się, aby tę niewątpliwie specyficznie łódzką atrakcję przekształcić w pełnoprawne muzeum.

Na rozległej powierzchni bardzo dobrze wyeksponowane są zabytkowe pojazdy. Najstarszym w zajezdni jest Herbrand z 1898 r. Na razie czeka na odbudowę. Odrestaurowany i jeżdżący model tej samej firmy pochodzi z początków XX w. i miał to szczęście, że został odnowiony już w 1968 r. z okazji 70 rocznicy łódzkich tramwajów. Z jeżdżących pojazdów funkcjonują jeszcze przedwojenne – Sanok i Lilpop oraz powojenny Konstal 5N

Muzeum MPK na Wierzbowej

Uzupełnieniem Brusa jest malutkie, ale dobrze zagospodarowane muzeum na ulicy Wierzbowej. Czynne od poniedziałku do czwartku, a wstęp kosztuje tyle, co bilet tramwajowy. Zobaczymy tam dużo zdjęć, tablice, kasowniki, bilety oraz niektóre elementy wyposażenia tramwajów.

Uwaga: przed wizytą warto sprawdzić, czy muzeum jest czynne (bywają miesiące, że jest zamknięte!)

Turystyczna linia tramwajowa

W 2003 r. w okresie letnim po raz pierwszy uruchomiana została Tramwajowa Linia Turystyczna. W roku 2022 możemy mówić w liczbie mnogiej o Łódzkich Liniach Turystycznych. Obecnie funkcjonują już dwie takie linie: 0 oraz 100. Kursują w soboty i w niedziele. Linię ) obsługują zabytkowe tramwaje (m.in. Sanok, 5N+5ND, czy GT6 „Helmut”), natomiast linia 100 obsługiwana jest przez autobusy – Ikarusy oraz czerwonego Jelcza zwanego „Ogórkiem”.  Na stronie UMŁ znajdziesz wszystkie niezbędne informacje – przebieg trasy, rozkłady jazdy oraz opis zabytkowych pojazdów. 

Zabytkowe łódzkie tramwaje, to też prywatny tramwaj

Prawdziwym łódzkim hitem jest prywatny tramwaj – Sanok. Pojazd pochodzący z okresu międzywojennego służył do 1973 r., a potem został sprzedany osobie prywatnej. Nowy właściciel urządził w tramwaju werandę. Odkupiony przez Tomasza Adamkiewicza i wyremontowany Sanok służy jako pierwszy i jedyny prywatny tramwaj. Istnieje możliwość wynajęcia go i przejażdżki zabytkiem po ulicach Łodzi (kursuje też na linii 0).

Zabytkowe łódzkie tramwaje – znikające tramwaje podmiejskie

Ta atrakcja znika w zastraszającym tempie. W 2018 roku zlikwidowano najdłuższą w Polsce linię tramwajową do Ozorkowa. To znaczy „zawieszono ze względu na zły stan torowiska”. Czy się odrodzi? Szczerze wątpię, czytając zniechęcające wypowiedzi przedstawicieli lokalnych władz samorządowych.

A jeszcze nie tak dawno tramwaje kursowały do wielu podłódzkich miasteczek. Oprócz Ozorkowa do Pabianic, Konstantynowa, Aleksandrowa, Lutomierska, Tuszyna i Rzgowa. Część linii została zlikwidowana jeszcze w latach 90. XX w., inne upadły na przełomie tysiącleci. 

Jazda tramwajem podmiejskim jest jedyną atrakcją, z której można korzystać przez cały rok. Na pewno nie poleciłbym takiej podróży ludziom, którzy wszędzie się śpieszą, ale dla tych co cenią sobie spokojny tryb życia i podróżowania, może to być wspaniała przygoda.

Zabytkowe łódzkie tramwaje – jaka czeka je przyszłość?

Nie rysuje się w zbyt różowych barwach. Szczególnie zagrożone są linie podmiejskie, stan torowisk jest z roku na rok coraz gorszy, tym bardziej że władze regionu nie wykazują zainteresowania w ratowaniu unikatowej atrakcji. Również zabytkowa zajezdnia na Brusie działa w ramach notorycznej tymczasowości i bez przekształcenia jej w pełnoprawne muzeum może w pewnym momencie nie przetrwać. Zresztą jest to codziennośc łódzkiej komunikacji miejskiej – co roku jakaś linia zostaje zawieszona z powodu tragicznego stanu torowiska, a remonty przebiegają… cóż, praktycznie nie przebiegają.