Blog

Wokół Łodzi, co ci szkodzi! Odcinek 3/24

Podobno są cudem natury, zachwycał się nimi sam car Mikołaj II. Nie wiem, czy jest to najlepsza rekomendacja, pamiętając, że akurat ten władca Rosji, nie należał do ludzi najbardziej rozgarniętych. Pierwszy raz przywieźli mnie w to miejsce, gdy byłem jeszcze uczniem podstawówki. Kazali podziwiać. Nie bardzo wiedziałem co. Ten brak poczucia entuzjazmu przez lata kojarzył mi się z kolejnymi wizytami w Niebieskich Źródłach, największej atrakcji, jaką chwali się Tomaszów Mazowiecki.

Dopiero niedawno, gdy niemalże o świcie dotarłem do Niebieskich Źródeł, zachwyciłem się. Okazuje się, że do odkrycia magii miejsca, niezbędne jest światło. Najlepiej światło poranka.

Zacznijmy jednak od początku – dlaczego…

…Tomaszów Mazowiecki?

Przez całe lata nie znajdowałem żadnego sensownego powodu, aby dobrowolnie przyjeżdżać do miasta, które kojarzyło mi się wyłącznie z zapachem, przykrym zapachem. W czasach studenckich często podróżowałem nocnym pociągiem relacji Lublin-Szczecin. Przenikliwa woń zgniłych rzodkiewek wydobywająca się z kominów fabryki włókien sztucznych przenikała nawet przez zamknięte okna wagonu kolejowego. Wiedziałem, że pociąg zatrzymał się w Tomaszowie Mazowieckim i trzeba być czujnym, by nie przespać następnej stacji, na której wysiadałem.( Te podróże opisałem w artykule o spokoju domu rodzinnego)

Ze zdziwieniem słuchałem piosenki śpiewanej przez Ewę Demarczyk, A może byśmy tak, najmilszy, wpadli na dzień do Tomaszowa? Dlaczego tam? Co może być romantycznego w Tomaszowie!? Dopiero wiele lat później przeczytałem o miłości Juliana Tuwima do swojej przyszłej żony Stefanii, która pochodziła z Tomaszowa. O rękę pięknej Stefci poeta starał się przez długich siedem lat. Jemu Tomaszów Mazowiecki musiał kojarzyć się z miłością.

Tomaszów Mazowiecki jest miastem młodym. Rozwinął się praktycznie z niczego w XIX wieku, dzięki przemysłowi włókienniczemu. Zakłady przemysłowe dawały pracę, jednocześnie trując środowisko. Kariera włókiennictwa skończyła się wraz z upadkiem PRL, po wszechobecnym smrodzie też żaden ślad nie pozostał. Władze miasta konsekwentnie stawiają na rozwój turystyki, a mają się czym pochwalić i co promować.

Tomaszowska „Okrąglica”

Początkowo planowałem atrakcje Tomaszowa i okolic zawrzeć w jednym wpisie. Nie dało się. Podzieliłem zbyt długi tekst na dwie części. Dzisiaj zatrzymamy się w Tomaszowie i jego najbliższym otoczeniu, ale zajrzyjcie też do artykułu o Spalskim Parku Krajobrazowym.

W ramach wykorzystania funduszy unijnych został zrealizowany projekt turystyczny pod nazwą: Tomaszowska Okrąglica.  Składają się nań trzy miejsca (wszystkie włączone w granice miasta): Niebieskie Źródła, Skansen Rzeki Pilicy oraz Groty w Nagórzycach.

Niebieskie Źródła – co w nich niezwykłego?

Są to wywierzyska krasowe. Wypływająca pod dużym ciśnieniem woda, unosi w górę piasek, tworząc mini gejzery. Źródła przybierają barwę od niebieskawej, po zielonkawą w zależności od kąta padania promieni słonecznych. Nazwę musiał nadawać mężczyzna, bo tylko facet pomyli turkus z niebieskim. Do źródeł bardziej pasowało dawne, zwyczajowe określenie „modre”.

Dla celów turystycznych próbowano zagospodarować Niebieskie Źródła jeszcze przed wojną. Prace kontynuowali Niemcy budując mostki łączące wyspy ze stałym lądem, tworząc ciekawą trasę spacerową. Niestety, po wojnie, gdy w 1961 r. utworzono rezerwat przyrody, mostki rozebrano, a całość nabrała siermiężnego charakteru, który utrzymuje się do dzisiaj. Z drugiej strony, tuż obok powstało ujęcie wody pitnej dla Łodzi (używane do lat 90.), które zaburzyło gospodarkę wodną na tyle, że źródła krasowe przestały bić. Dopiero od kilku lat obserwuje się ich stopniowe odradzanie.

Aby docenić magię Niebieskich Źródeł, niezbędne jest światło. Tak jak pisałem, najlepiej poranne. Gdy tylko je dostrzegłem, wpadłem w zachwyt i przez dobre pół godziny biegałem bez wytchnienia, wypatrując najlepszych ujęć. Mimo wczesnej pory dnia w rezerwacie nie byłem sam. Ławeczki obsiedli tutejsi. Panowie nadużywali słów, lecz nie byli agresywni, natomiast panie… mimo osiągnięcia wieku balzakowskiego, rozchichrane niczym nastolatki, dość obcesowo próbowały namówić mnie na zdjęcia z łabądkiem. Udałem, że nie słyszę i uciekłem na drugą stronę ulicy, do…

Skansenu Rzeki Pilicy

Obok skansenu można zostawić samochód na wygodnym, lecz płatnym parkingu. Najwięcej do zwiedzania jest w starym młynie, przeniesionym znad rzeki Luciąży, gdzie mieści się kolekcja poświęcona młynarstwu. Małych i dużych chłopców zainteresują unikalne pojazdy wojskowe z okresu II wojny światowej, między innymi „Lufcik”, jedyny ocalały niemiecki eksperymentalny ciągnik artyleryjski, oraz rekonstrukcja fortyfikacji linii Pilicy z autentycznym bunkrem. Ze Spały do skansenu trafiła carska toaleta, a z Czarnocina przepięknie rzeźbiony budynek poczekalni kolejowej (nosi nazwę stacja Wolbórka). Niestety, zwiedzanie skansenu, który otwierany jest o godzinie 10:00, trudno zgrać z poranną wizytą w Niebieskich Źródłach.

Groty Nagórzyckie

Wyjątkowa ciekawostka geologiczna, która winna zwać się wyrobiskami, a nie grotami. Mieszkańcy Nagórzyc przez wiele lat drążyli pieczary w odsłoniętych skałach piaskowca, aby pozyskać niezwykle biały piasek. Ze względu na swoją strukturę nie nadawał się on na budowę, lecz świetnie sprawdzał się w celach estetycznych. Warto wiedzieć, że niegdyś podłogi izb wysypywało się piaskiem, nie tylko na wsi, ale także w miastach. Jeszcze przed II wojną istniało spore zapotrzebowanie na piach w Łodzi!

W połowie XIX eksploatacja Grot Nagórzyckich przyśpieszyła, gdy okazało się, że tutejszy piach świetnie sprawdza się jako surowiec szklarski. Wtedy powstał cały system korytarzy. Jednak wypadki oraz uruchomienie profesjonalnej kopalni piasku w pobliskiej Białej Górze szybko zakończyły epokę prosperity. Przez wiele lat próbowano z mniejszym lub większym skutkiem Groty przerobić na obiekt turystyczny. Praktycznie przez większość czasu niszczały, a wchodzenie do wnętrza było niebezpieczne. Dopiero od 2012 r., po wykonaniu prac zabezpieczających, Groty zostały udostępnione dla turystów. Zwiedzanie tylko z przewodnikiem, za którego usługi nie trzeba dodatkowo płacić, a jedyną niedogodnością może być konieczność odczekania, aż zbierze się odpowiednia grupa.

Kopalnia piasku Biała Góra

Podobno dysponuje największymi złożami piasków kwarcowych w Europie. Ogromne wyrobiska ciągną się po prawej i lewej stronie szosy prowadzącej z Tomaszowa do Smardzewic. Niektóre nie są już eksploatowane i zostały zalane wodą. Niesamowicie biały piasek, pięknie kontrastuje z błękitem wody i zielenią lasów porastających skarpy. Niestety, obiekt nie jest udostępniany w celach turystycznych, można sobie na niego popatrzeć jedynie z pewnej, bezpiecznej odległości.

Nad wodą

Największą atrakcją okolic Tomaszowa, przyciągającą tłumy turystów jest niewątpliwie Zalew Sulejowski. Odległość z centrum miasta do tamy w Smardzewicach wynosi zaledwie 10 kilometrów. Akwen świetnie nadaje się do żeglowania i kąpieli, wokół nie brakuje mniejszych czy większych ośrodków wypoczynkowych, knajpek oraz wszelkich atrakcji zwyczajowo związanych z jeziorami. Zagospodarowanie turystyczne jest więcej, niż przyzwoite. Niestety, ludzi także nie brakuje, więc kto nie lubi tłumów, nie będzie zachwycony.

Żegluga mnie nie pociąga, od zawsze pasją były i są kajaki. A rzeka Pilica sprzyja spływom, jak mało która rzeka w Polsce. Jeżeli chcesz pierwszy raz w życiu zmierzyć się z kajakarstwem, to najlepiej zrób to na Pilicy – przeszkód nie ma wcale, miejsc na biwak czy na kąpiel nie brakuje, a w pakiecie dostaje się jeszcze przepiękne krajobrazy. (Jeżeli chcesz się czegoś więcej dowiedzieć o tym, jak przygotować się na spływ kajakowy, przeczytaj poświęcony pierwszemu spływowi artykuł)

Jeżeli spodobało ci się to, o czym piszę, to możesz zostać mecenasem bloga na Patronite lub po prostu postawić mi kawę klikając zielony przycisk poniżej. Z góry dziękuję 🙂

Tomaszów Mazowiecki – podsumowanie

Chociaż Tomaszów Mazowiecki mało komu kojarzy się z atrakcją turystyczną, to warto się tutaj wybrać.  W samym mieście wielkich atrakcji nie znajdziesz, ale wokół miasta ich nie brakuje. To nie tylko Skansen, Niebieskie Źródła, Groty Nagórzyckie, czy też Zalew Sulejowski. To też przepiękne lasy, jedna z najładniejszych rzek środkowej Polski – Pilica, które świetnie nadaje się na kajaki. To też tereny Spalskiego Parku Krajobrazowego, o którym wspominam w innym wpisie. Sądzę, że tydzień spędzony w okolicach Tomaszowa Mazowieckiego, to może być zbyt mało czasu, aby nacieszyć się wszystkimi tutejszymi atrakcjami.