Blog

Pewnego grudniowego poranka zajrzałem do skrzynki na listy. Wyciągnąłem wszystko, co było w środku, pobieżnie przejrzałem zawartość i… zamarłem zaskoczony. W ręku trzymałem list…

Niby logicznym wydaje się, że w skrzynce na listy powinno znajdować się listy, ale tak przecież nie jest. Zazwyczaj zalegają w niej awiza, rachunki do zapłacenia, informacje urzędowe oraz bankowe, a także mnóstwo nachalnej reklamy. Napisanego odręcznie listu, nie otrzymałem co najmniej od 15 lat… Sztuka pisania listów odeszła wraz z nowym tysiącleciem…

Sztuka pisania listów – kiedy umarła?

Rozcinając kopertę zastanawiałem się, kiedy ostatecznie zaniknęła sztuka pisania listów? Chyba zabiły ją media społecznościowe, ale wcześniej e-maile bardzo skutecznie ograniczyły ich liczbę.

Symbolicznym wydarzeniem, które uświadomiło mi śmierć korespondencji listowej, był wyjazd z rodzicami do Paryża w 2004 r. Tata uparł się, że wyśle do znajomych list ze stolicy Francji. Zabrał ze sobą kopertę i papier listowy z Polski, na miejscu musiał kupić tylko znaczek. I okazało się, że w Paryżu znaczki są praktycznie nie do dostania! (te i inne paryskie perypetie opisałem w artykule o podróży do Paryża)

Sztuka pisania listów – co trzeba było posiadać w domu?

Po pierwsze papeterię. Oczywiście, można było pisać na kartce w kratkę wyrwanej z zeszytu, a list zapakować do zwykłej szarej lub białej koperty. Jednak bardziej elegancką formą było użycie ozdobnego papieru i takiej też koperty. Papier listowy z papeterii był lepszej jakości, zdobiony motywami graficznymi lub delikatnymi rysunkami. Przed laty ładna papeteria była bardzo pożądanym prezentem gwiazdkowym czy też urodzinowym.

W domu, oprócz dwóch, trzech papeterii zawsze trzymałem też zapas znaczków pocztowych.

Sztuka epistolografii

Pisanie listów było rodzajem sztuki. Współczesne wiadomości rzadko kiedy przekraczają długość 5-6 zdań, zazwyczaj o charakterze czysto informacyjnym. Zupełnie innych umiejętności wymagało zapisanie dwóch, trzech czy nawet czterech kartek papieru, tak aby odbiorca przeczytał je z zainteresowaniem. Oczywiście, w czasach, gdy nie istniała natychmiastowa wymiana informacji, zazwyczaj pomiędzy kolejnymi listami, zbierało się sporo ważnych wydarzeń, o których chciało się opowiedzieć drugiej osobie.

Przeglądam stare listy

Grudniowy list znaleziony w skrzynce sprawił, że sięgnąłem po zachowaną sprzed lat korespondencję. Już dawno jej nie przeglądałem. Kilka wieczorów spędziłem nad zapisanymi odręcznie kartkami papieru. W ten sposób zafundowałem sobie autentyczny powrót do przeszłości…

Listy od dziewczyn…

Niewiele ich zostało. Najwięcej od pierwszej, wczesnolicealnej miłości. Pełno w nich rysunków, zagiętych rogów z napisem „Sekret”, uwag – „Po przeczytaniu spal koniecznie”. Z pomiędzy kartek wypada zaschnięta róża…

Znajduję też list z czasów studenckich. Oprócz niewielkiej karteczki zapisanej ciepłymi słowami, koperta kryje różową wstążkę do włosów. Wszystko to sentymentalne i zapewne ckliwe, ale przywołuje wyjątkowo miłe wspomnienia…

Rodzina listy pisze…

Po ukochanej babci pozostały tylko dwa krótkie listy, natomiast najwięcej korespondencji pochodzi od rodziców. Dawałem im sporo okazji do pisania. Pierwsze pochodzą z czasów, gdy byłem jeszcze licealistą. Moje ferie zimowe wypadały w innym terminie, niż trzech sióstr uczących się w podstawówce. Dlatego z nimi rodzice wyjeżdżali na narty, a ja, jako prawie dorosły, zostawałem sam na gospodarstwie w łódzkim mieszkaniu. Listy, które przychodziły od rodziców były pełne przestróg i pouczeń. „Czy dajesz sobie radę z piecem? Czy załatwiasz jak należy zakupy? I czy odżywiasz się w miarę racjonalnie?” pytał tata. „Staraj się Hegemonie, tak postępować, by nasze spotkanie za niecałe dwa tygodnie było w całym tego słowa znaczeniu radosne, żebyśmy w przyszłości mogli również zaufać ci całkowicie. Piszę to wszystko w takim zatroskanym tonie” – strofowała mnie na wszelki wypadek mama.

Potem, gdy wyjechałem na studia do innego miasta, a następnie jeszcze dalej do pracy za granicę, dostawałem prawie wyłącznie listy od mamy. Nadal lubiła mnie pouczać: „Martwię się, że się tak przepracowujesz. Myślę o naszym życiu. Skromnie było, ale nigdy się o pieniądzach nie myślało, nie mówiło i sądzę, że w gruncie rzeczy dobrze wykorzystywaliśmy czas i humor nam na ogół dopisywał.”

Sztuka pisania listów – barokowa korespondencja w wykonaniu mamy

Z biegiem lat listy mamy stawały się coraz bardziej barokowe i wielowątkowe. Nie brakowało w nich opisów godnych ręki samej Orzeszkowej.

„Właśnie minęła 10 rocznica śmierci Wujka Romana. Nagrobek na cmentarzu z tekstem wiersza Miłosza wyrytym w białym marmurze przedstawia się zadowalająco. Kiedy porządkowałam przynagrobkowe ogródki (a trwało to przeszło 2 godziny) towarzyszył mi cały czas bocian, obserwując moją pracę z wysokości cmentarnego krzyża. Nawet robił jakieś uwagi w bocianim języku.”

„Wczoraj w telewizji śpiewał „kantor nad kantorami” Josef Malovany. Cóż to był za śpiew! Słuchając go widziało się patriarchów i proroków, Krzak gorejący na pustyni, masyw Synaju, tańczącego Dawida, lutnie zawieszone na wierzbach nad rzekami Babilonu. Gdyby taki śpiew rozległ się po całej Ziemi, zaraz nastąpiłaby Wielka Przemiana”

Listy lubelskie

Bardzo dużo listów pozostało mi z czasów studenckich. Wyjechałem na uczelnię do innego miasta i prowadziłem korespondencję z licznymi znajomi. Gdy po latach przeglądam listy, zadziwia mnie, że potrafiliśmy tak ciekawie opowiadać o życiu. To nadal są zajmujące historie, które wciągają, śmieszą i praktycznie się nie zestarzały. Są w nich opisane zawiłe perypetie miłosne, problemy związane z podjętą pierwszy raz w życiu pracą etatową, wyrafinowane plotki o znajomych oraz wspomnienia z wojska.

Pod względem graficznym wyróżniają się listy Kuzyna Tomusia słane z jednostki wojskowej stacjonującej w Giżycku….

Coraz mniej listów…

Gdy wróciłem do Łodzi ze studiów i zagranicznych prac zarobkowych, zniknęła też potrzeba pisania listów. Ostatecznie, większość znajomych mieszkała w rodzinnym mieście. Jedynie przez jakiś czas utrzymywała się korespondencja zagraniczna, a w skrzynce lądowały koperty z naklejkami „Par Avion”. Najczęściej od znajomego, który jako dziecko wyjechał z Polski, ale nadal w korespondencji posługiwał się polskim językiem, robiąc przy tym mnóstwo uroczych błędów. Najpierw prześmiewczo narzekał na żonę, że anektuje coraz więcej domowej przestrzeni i sprawdza się powiedzenie „żona w dom, dziura w kieszeni”, a potem dużo pisał o córce, której poświęcał znaczną ilość czasu. Zachowałem te listy, bo mało kto tak pięknie opowiadał o własnych dzieciach…

Sztuka pisania listów – podsumowanie

Zdarzają się listy, które nie oparły się czasowi i nie budzą już żadnych emocji, więc lądują w koszu. Pozostałe pieczołowicie składam i chowam z innymi pamiątkami. Za jakiś czas wrócę do nich, by odbyć kolejną podróż do przeszłości.

Żałuję, że epoka listów minęła bezpowrotnie. Doceniam wygodę użycia mediów elektronicznych i portali społecznościowych. Martwię się, że nie pozostanie po nich żaden ślad, nie będzie do czego wracać.

Kto z was w zakamarkach swoich szaf trzyma stare listy? A może okazjonalnie jeszcze je piszecie? Żałujecie, że listy odeszły już do lamusa? Napiszcie w komentarzach…