Blog

– Polacy??!

Zdziwił się celnik, wszak bus był na białoruskich numerach rejestracyjnych.

– Polacy! – potwierdził Sasza, nasz kierowca

– A gdzie oni jadą??

– To turyści, będą zwiedzać…

– Białoruś?!!

– No tak, Białoruś…

Brwi na pucołowatej twarzy celnika w zdumieniu powędrowały wysoko w górę, aż śmieszna czapka służbowa o denku przypominającym rozłożysty naleśnik, zjechała niemal na potylicę. Z trudem powstrzymał się przed puknięciem w czoło, gestem znanym z komiksów o Asterixie popartym słowami „Ale głupi ci Rzymianie!”

Prawdopodobnie zaskoczeniu pogranicznika zawdzięczamy niemal ekspresową odprawę bez sprawdzania bagażu. Białorusini wyraźnie jeszcze nie oswoili się z myślą, że do ich kraju można przyjeżdżać także w celach turystycznych, a nie wyłącznie przemytniczych.

Brześć

Podobno twierdza brzeska znajduje się w czołówce najbrzydszych budowli świata. Nie dziwię się. Już wykuta w nad wejściem toporna, kamienna gwiazda stanowi ostrzeżenie przed tym, co można zobaczyć dalej. Przestrzeń dziedzińca zdominowały ogromne socrealistyczne rzeźby, nieodmienne kojarzące się z tolkienowskimi trollami. Kolekcja muzealna, to właściwie wyłącznie dokumentacja dokonań sowieckich bohaterów wojny ojczyźnianej (II wojny światowej). Przewodnik, mimo młodego wieku, wydawał się być reliktem minionej epoki. Nawet ubiorem, na który składał się zbyt obszerny błękitny garnitur, pasiasta koszulka polo oraz sandały, obowiązkowo w komplecie z czarnymi skarpetkami, nawiązywał do kanonu komunistycznej mody, tak zwanej „wymiętej elegancji”. W dłoni dzierżył solidny, drewniany wskaźnik, który kierował ku eksponatom. Przypuszczam, że od czasu do czasu lał tym wskaźnikiem po łbach niedostatecznie zaangażowanych w oglądanie wystawy turystów. O wszystkim opowiadał z najdrobniejszymi szczegółami, jakby przewijał w głowie taśmę magnetofonową. Na delikatną sugestię, że już nie mamy czasu, że może by tak szybciej, zareagował… szybszym mówieniem, nie redukując ilości informacji. Wreszcie po dwóch bitych godzinach, kompletnie wykończeni, zostaliśmy zawiezieni na wyczekiwaną kolację w Pińsku.

Białoruś – jedzenie

Asortyment sklepowy właściwie niczym nie odbiega od tego, który znajdziemy w Polsce. Także na Białorusi globalizacja przetrzebiła lokalne produkty. Na szczęście nie wszystkie. Ponadprzeciętną jakością charakteryzują się chleby oraz przetwory mleczne. Mnie zasmakowały lody śmietankowe o nazwie „20 kopiejek”. Ich opakowanie nie uległo zmianie od czasów dawnego ZSRR, chociaż nie kosztują już 20 kopiejek, tylko ponad 6 tysięcy rubli (na polskie 1,50 zł). Polecam też soliankę, zupę zupełnie u nas nie znaną, za to niezwykle popularną na wschód od linii Buga. W prezencie przywiozłem małe, 100 gramowe szklaneczki z wódką, o jakże miło brzmiącej nazwie „rozchodniaczek”.

Śniadania hotelowe, serwowane w formie szwedzkiego stołu, przypominały obiady. W hotelu w Pińsku dodatkowo do porannego posiłku oferowano szampana. Warto pamiętać, że przez granicę nie wolno przewozić kiełbasy, a także przetworów mlecznych.

Pińsk i Polesie

Stolica białoruskiego Polesia szczyci się wieloma znamienitymi postaciami, które przed laty były związane z Pińskiem, jak chociażby Ryszard Kapuściński, czy pierwszy prezydent Izraela Chaim Weizman. Samo miasto, pięknie położone nad rzeką Piną, ma dużo uroku. Odnowione budynki, starannie utrzymane uliczki, kilka deptaków. Do najcenniejszych zabytków zalicza się barokowy kościół pofranciszkański, obecnie katedrę oraz pałac Butrymowiczów.

– Dorogije gości – śpiewnie zaciąga nasza przewodniczka – Pińsk jest miejscem, w którym ulica Lenina krzyżuje się z ulicą kardynała Świątka, gdzie naprzeciwko siedziby KGB bez przeszkód funkcjonuje kościół katolicki, nikt nikomu nie wchodzi w drogę, nie przeszkadza…

Taka właśnie jest cała Baiałoruś. Kraj, gdzie dawny system komunistyczny spotkał się w pół drogi z kapitalizmem, tworząc całkiem sprawnie funkcjonujący system polityczno-gospodarczy.

Rzędy barwnych, drewnianych domków stanowią o uroku Motola, niewielkiej miejscowość na Polesiu białoruskim. W centrum, tuż obok XIX wiecznej cerkwi, mieści się nieduże muzeum sztuki ludowej. Wisi w nim portret Stiepana Andrejewicza Miniuka, mistrza sztuki wędliniarskiej, który z kiełbas potrafił skomponować całkiem udany portret Mony Lizy. W Motolu urodził się wspomniany już Chaim Weizmen.

Białoruś – ludzie

– Gospodin, skażi ty mienia pożałsta…– mężczyzna z butelką wódki (minimum ¾ litra) w ręku wyraźnie do mnie kierował swoje słowa

Zacząłem tłumaczyć, że jestem z Polski, że mój rosyjski jest dość kulawy. On się tylko uśmiechnął szeroko, ściągnął z półki drugą flaszkę i zaprosił do siebie do domu na kolację i rozgowor. Zrezygnował, gdy okazało się, że jesteśmy w większej grupie.

Wycieczki objazdowe mają to do siebie, że znacznie ograniczają możliwość nawiązania kontaktów z miejscowymi. Szkoda. Wszyscy Białorusini, których spotkaliśmy na swojej drodze byli gościnni i życzliwi.

Zamki w Nieświeżu i Mirze

Jedyne zabytki architektury na Białorusi wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Przez kilkaset lat oba zamki znajdowały się w rękach rodu Radziwiłłów. Obecnie, pieczołowicie odrestaurowane, stanowią chlubę Białorusi. Zwiedzania każdego z nich zajmuje minimum godzinę, ale trzeba być przygotowanym na więcej. Jeżeli do tego dołożymy spacer wokół obwarowań i po najbliższej okolicy, to wizyta w rodzinnych stronach Radziwiłłów pochłonie nam cały dzień…

Nowogródek i jezioro Świteź

Kraina wielkiego wieszcza, jakim był Adam Mickiewicz. Za swojego uznają go aż trzy narody – Polacy, Litwini i Białorusini. Nowogródek, jak na Białoruś, to niemal góry, ponad 300 m n.p.m. Tylko Góra Dzierżyńskiego, położona w okolicach Mińska, jest wyższa (345 m n.p.m.) Przed wiekami tutaj rodziła się państwowość litewska. W Nowogródku miała miejsce pierwsza i jedyna koronacja litewskiego władcy – Mendoga. Po dawnej chwale przetrwały tylko szczątki zamku. U stóp góry zamkowej stoi kościół farny, w którym Władysław Jagiełło brał ślub z księżniczką Sońką, matką przyszłych królów Władysława Warneńczyka i Kazimierza Jagiellończyka. Tutaj też chrzczony był Adam Mickiewicz. Po przeciwległej stronie wzgórza zamkowego w okresie międzywojennym usypano kopiec poświęcony pamięci wielkiego wieszcza. Muzeum Mickiewicza, urządzono w odbudowanym dworku, w którym Adam spędził prawie całą swoją młodość. Dyrektor muzeum, prawdziwy pasjonat, potrafi godzinami opowiadać o każdym, nawet najdrobniejszym elemencie wyposażenia, więc lepiej nastawić się na dłuższe zwiedzanie.

Jezioru Świteź Mickiewicz poświęcił dwie ballady – Świteź i Świtezianka. Krążą legendy, że wody jeziora pochłonęły niegdyś całe miasto, chroniąc w ten sposób mieszkańców przed okrutnymi najeźdźcami. Ludzie zostali zamienieni w kwiaty. Rzeczywiście, na brzegach rośnie lobelia, nie spotykana nigdzie indziej na Białorusi. Niezwykle czysta woda, zachęca do kąpieli. Skorzystałem.

Białoruś – czystość

Jadąc na Białoruś spodziewałem się biedy i brudu. W obu przypadkach pomyliłem się. I to bardzo! Przede wszystkim w oczy uderza wyjątkowa czystość, nie znalazłem nigdzie ani jednego zaśmieconego miejsca. Żadnego szkła z rozbitych butelek, resztek torebek foliowych czy stosów petów po papierosach. Nic. Nie widać też, tak charakterystycznych dla polskiego krajobrazu, pomazanych sprayem przystanków autobusowych. Brak odrapanych budynków i śmierdzących moczem ulic. Jedynie toalety, nie wszędzie spełniają standardy przyzwoitości. Są czyste lecz zaniedbane technicznie. Niekiedy, zamiast muszli natkniemy się na ubikację kucaną (turecką), gdzie zużyty papier należy wrzucić nie do odpływu, ale do stojącego obok kosza! Bywa, że brakuje papieru toaletowego, a kurki w źle zamontowanych kranach, nie zawsze się obracają. Swoją drogą, zastawiająca jest ułomność, charakterystyczna dla ludów środkowoeuropejskich, która nie pozwala solidnie zamontować armatury łazienkowej.

Mińsk

Niemal dwumilionowa stolica Białorusi. Połączenie ciężkiej i monumentalnej architektury socrealistycznej z nowoczesną i lekką współczesną zabudową. Poza centrum bardzo dużo się buduje – zarówno mieszkań, jak i obiektów sportowych. Szerokie ulice i przestronne place pozwalają na oddech, nie odczuwa się takiego ścisku i tłoku, jaki charakteryzuje większość europejskich stolic. Wspaniałą panoramę miasta zobaczymy z tarasu widokowego nowoczesnej biblioteki narodowej. Koniecznie trzeba wjechać na górę. Górne Miasto, to miejsce, gdzie odrestaurowano kilka budynków związanych z najstarszą historią Mińska. Zwiedzanie można zakończyć zakupami w podziemnym markecie, wybudowanym pod głównym placem stolicy Białorusi (plac Niepodległości).

Białoruś – Lenin wiecznie żywy

Symbolika radziecka koegzystuje z reklamami telewizorów i ogłoszeniami o wyprzedażach. Powszechne są pomniki bohaterów wojny ojczyźnianej, gwiazdy pięcioramienne, ulice Lenina, Komsomolskie i pierwszego maja. Sam wódz rewolucji gości w różnych wersjach w centrach większych miast. Czasami kroczy przed siebie w frywolnie rozpiętym płaszczu, niekiedy spogląda surowo na ludzi z wysokości cokołu. Nieodłączną czapkę, zawsze mocno ściska w dłoni.

Podsumowanie

W oczach przeciętnego Polaka Republika Białorusi kojarzy się z ponurym kołchozem zarządzanym przez ostatniego dyktatora Europy. Jedyne informacje, jakie przebijają się przez polską prasę, dotyczą ucisku politycznego, braku reform i perspektyw rozwoju, biedy oraz niskiego PKB. Czarny PR zdominował wszelkie relacje o naszych wschodnich sąsiadach.

A jak jest naprawdę? O niespotykanej czystości już wspominałem. Na tle Białorusi jesteśmy narodem koszmarnych brudasów.

Nie spotkałem się też, z tak charakterystycznym dla wielu republik postradzieckich, ogromnym rozwarstwieniem majątkowym. Na Ukrainie czy w Kazachstanie na porządku dziennym jest widok kapiącego złotem bogactwa na tle totalnej biedy i zacofania. Wypasione  Audi oraz Mercedesy mkną ulicami w asyście wiekowych Zaporożców. Takich widoków nie zobaczymy na Białorusi, tu panuje znacznie większych egalitaryzm. Nie dostrzegłem przejawów rozpasanego bogactwa, ani nie zetknąłem się z totalną biedą.

Chętnie wrócę na Białoruś, chociaż do ponownych odwiedzin zniechęcają skomplikowane procedury wizowe oraz znikoma baza noclegowa na miejscu.